พิมพ์ไทยออนไลน์ // ควันหลงจากการที่คณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) ออกประกาศปรับค่าเอฟที(FT)ล่าสุดงวดเดือน ก.ย.- ธ.ค.65 ขึ้นอีก 68.66 สต.ต่อหน่วย จนทำให้ค่าไฟในมือประชาชนสูงขึ้นเป็นประวัติการณ์ เฉลี่ยแล้วประชาชนคนไทยจะต้อง
จ่ายค่าไฟเฉลี่ย 4.72 บาทต่อหน่วย และหากมีการใช้ไฟฟ้าเกิน 150 หน่วย หรือ 300 หน่วยขึ้นไป อัตราค่าไฟฟ้าที่ต้องจ่ายก็ยิ่งสูงขึ้นเป็นทวีคูณ

แม้ล่าสุด คณะรัฐมนตรี(ครม.)จะอนุมัติงบกลางกว่า 9,100 ล้านบาท ในการ ช่วยเหลือกลุ่มผู้ใช้ไฟฟ้าไม่เกิน 500หน่วยต่อเดือน ระยะเวลา 4 เดือนที่เหลือของปีนี้ เพื่อแบ่งเบาภาระความเดือดร้อนของประชาชน แต่ก็คงเป็นเพียงมาตรการช่วยคราวเพื่อบรรเทาปัญหาลดผลกระทบทางเศรษฐกิจและปัญหารุมเร้าที่จะถั่งโถมเข้าสู่เสถียรภาพของรัฐบาลเท่านั้น แต่รากเหง้าของปัญหาที่แท้จริงนั้นก็คงยังไม่ได้รับการแก้ไข

ล่าสุดมีความพยายามจะโยงใยปัญหาค่าไฟฟ้าแพงที่ว่านี้ไปถึงเรื่องของโครงสร้างราคาค่าไฟและการผลิตไฟฟ้าของประเทศ ที่นัยว่าไปผูกโยงไว้กับ “กำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง” หรือ Reserve margin ของประเทศที่นัยว่าเวลานี้สูงกว่า 54%และยังคงมีความพยายามจะ
เพิ่มกำลังสำรองการผลิตไฟฟ้าที่ว่านั้นให้สูงขึ้นไปอีก จนมีการโจมตีว่าเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ค่าไฟฟ้าฐานที่ประชาชนคนไทยต้องจ่ายนั้นสูงเกินจริง

วันก่อนได้ฟัง “ผู้เฒ่าเล่าเรื่อง” ออกมาสะท้อนมุมมอง “ ใครคือไอ้โม่งตัวจริง ทำค่าไฟแพง(ฉิบหาย)”..ซึ่งเป็นการสะท้อนมุมมองในอีกด้านแล้ว ก็ทำให้เปลี่ยนมุมมองต่อ”ท่านผู้เฒ่า”ไปพอสมควร อย่างเรื่องนี้ที่ท่านผู้เฒ่าเอาข้อเท็จจริงมาพูดแล้ว ทำให้เห็นภาพในระดับหนึ่ง

เนื่องจากไฟฟ้าเป็นสิ่งที่ไม่สามารถผลิตแล้วเก็บไว้ใช้ได้อย่างน้ำมัน ดังนั้นการผลิตไฟฟ้าจะต้องผลิตทันทีในเวลาที่มีความต้องการใช้ ณ เวลานั้นๆ ดังนั้น ตามหลักการจึงควรมีโรงไฟฟ้าที่1เสถียร มีกำลังผลิตที่เชื่อถือได้ (Reliable capacity) มากกว่าโรงไฟฟ้าที่ผลิตได้ตามฤดูกาล เพื่อความมั่นคงของระบบ หากประเทศใดมีสัดส่วนโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนเยอะก็มีความจำเป็นที่ต้องมีกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง (Reserve margin) สูงตามไปด้วย

ตัวอย่างประเทศโปรตุเกส ที่มีสัดส่วนพลังงานหมุนเวียน 58% จะมีกำลังผลิตไฟฟ้าสำรองสูงถึง 130% เยอรมนี มีสัดส่วนพลังงานหมุนเวียน 49% มีกำลังผลิตสำรอง 111% จีน มีสัดส่วนพลังงานหมุนเวียน 45% มีกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 91% ออสเตรเลียมีสัด
ส่วนพลังงานหมุนเวียน 33% มีกำลังผลิตไฟฟ้าสำรอง 65% แม้แต่มาเลเซียเพื่อนบ้านที่มีสัดส่วนพลังงานหมุนเวียน 23% พอๆ กับไทยก็มีกำลังผลิตไฟฟ้าสำรองสูงถึง 51%

การที่ประเทศเหล่านี้มี Reserve margin ที่สูง เพราะโรงไฟฟ้าที่ผลิตไฟได้ตามฤดูกาลไม่มีความเสถียรในการผลิตไฟฟ้านั่นเอง จึงจำเป็นต้องมีสำรองการผลิตไฟฟ้าในอัตราที่สูง ขณะที่ประเทศไทยในปัจจุบันมีสัดส่วนพลังงานหมุนเวียน( ณ ก.ค.65) ที่ 19% และมี
reserve margin ในระดับ 40-50% ถือว่าไม่สูงมากนัก เนื่องจาก 2 ปัจจัยคือ..

1.ไทยเริ่มมีโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนที่มีความไม่เสถียรเยอะขึ้นและ 2.ความต้องการใช้ไฟฟ้า(Demand) ลดลงจากวิกฤตโควิด-19

แต่อย่างไรก็ตาม วิกฤตนี้เป็นเพียงเหตุการณ์ระยะสั้นที่เกิดขึ้นในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา ปัจจุบันสถานการณ์ดีขึ้นแล้วจากสัญญาณเชิงบวกที่นักท่องเที่ยวเริ่มกลับเข้ามาในประเทศ ซึ่งหากภาคการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจฟื้นตัว ความต้องการใช้ไฟฟ้าจะกลับมาสูงขึ้นในสถานการณ์ปกติ

ในทางกลับกัน หากไม่เกิดภาวะวิกฤติโควิดและประเทศไทยมีอัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจตามแผนหรือดีกว่าแผน กำลังผลิตไฟฟ้าสำรองที่มีอยู่ ก็จะเป็นปัจจัยพื้นฐานหลักในการสนับสนุนการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศได้อย่างมั่นคง ซึ่งหากประเทศไม่มีกำลังผลิตสำรองที่เหมาะสมเพียงพอก็อาจประสบปัญหาขาดแคลนไฟฟ้าเช่น กรณีไฟฟ้าดับในจีน เวียดนาม หรือสหรัฐอเมริกา เป็นต้น ที่จะเป็นอุปสรรคต่อการดำรงชีวิตของ ประชาชนและการขยายตัวทางเศรษฐกิจของประเทศ

ปริมาณสำรองไม่เกี่ยวข้องกับค่าไฟแพง

ทั้งนี้การพัฒนาโรงไฟฟ้า ไม่ว่าจะเป็นโรงไฟฟ้าของกฟผ. หรือภาคเอกชนจะต้องใช้ระยะเวลาการพัฒนาและก่อสร้างประมาณ 5-8 ปี ดังนั้นหากไม่มีการวางแผนที่ดี และไม่มีกำลังการผลิตไฟฟ้าสำรองที่เพียงพอไว้ตั้งแต่แรก ก็อาจทำให้ไม่สามารถพัฒนาโรงไฟฟ้าได้ทันการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีที่มีความต้องการใช้ไฟฟ้าเพิ่มขึ้นมากกว่าแผน จนอาจส่งผลกระทบต่อความมั่นคงด้านพลังงานที่จะกระทบชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชน รวมทั้งอาจส่งผลกระทบต่อความสามารถในการแข่งขันของประเทศได้

นอกจากนี้ ราคาไฟฟ้าที่สูงขึ้นในปี 2565 นั้น ไม่ได้แปรผันตามปริมาณ reserve margin ดังที่แสดงให้เห็นตามกราฟด้านล่างว่า ในช่วงวิกฤตโควิด-19 ที่ความต้องการใช้ไฟฟ้าน้อยลง และทำให้ reserve margin สูงขึ้นนั้น ไม่ได้ส่งผลกระทบต่อค่าไฟไทย ส่วนในปี
2558 ที่ปริมาณ reserve margin มีเพียง 29% ค่าไฟกลับสูงถึง 3.86 บาท สะท้อนให้เห็นว่า ค่าไฟที่ปรับขึ้นนั้น ไม่ได้สัมพันธ์กับreserve margin แต่อย่างใด

ยันซื้อไฟฟ้าจากสปป.ลาวมีแต่ทำให้ค่าไฟถูกลง

ส่วนประเด็นการรับซื้อไฟฟ้าจากต่างประเทศ เช่น สปป.ลาวนั้น เป็นการรับซื้อไฟฟ้าในอนาคตตั้งแต่ปี2569 เป็นต้นไป ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่คาดว่า Reserve margin ลดลงแล้ว เพราะความต้องการการใช้ไฟฟ้าในระยะเวลานั้นจะสูงขึ้นตามการฟื้นตัวของเศรษฐกิจ

ปัจจุบันค่าไฟของไทยอยู่ที่ 4.70 บาท (ค่าไฟฐาน = 3.7556 บาท) ในขณะที่การรับซื้อไฟฟ้าจากลาวมีราคาค่าไฟเพียง 2.80-2.90 บาท ซึ่งถูกกว่าค่าไฟฐานของประเทศไทย ดังนั้น การซื้อไฟฟ้าจากสปป.ลาวจะยิ่งทำให้ค่าไฟเฉลี่ยถูกลง ไม่ได้เป็นไปตามข่าวหรือข้อมูลที่เผยแพร่ผิด ๆ ที่ว่า ค่าไฟฐานของไทยอยู่ที่ 2.57 บาท และการรับซื้อไฟจากลาวนั้นแพงกว่าค่าไฟฐาน ทั้งนี้ค่าไฟฐานที่ 2.57 บาทนั้น เป็นค่าไฟฐานในเดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2558 ไม่ใช่ปัจจุบัน เพราะในปัจจุบันค่าไฟฐานอยู่ที่ 3.7556 บาท

เสียดายอยู่นิด ท่านผู้เฒ่าไม่ได้ลงลึกไปในเรื่องของต้นตอจริงๆที่ทำให้ค่าไฟฟ้าแพงเกิดจากอะไรกันแน่ โดยเฉพาะในเรื่องของโครงสร้างการผลิตไฟฟ้าของประเทศที่มันยังไม่ Balance เทไปยังกำลังผลิตไฟประเภทใดประเภทหนึ่งสูงเกินไป และเรื่องของปริมาณก๊าซในประเทศที่หดหายไปในช่วงรอยต่อสัมปทานขุดเจาะในอ่าวไทย ซึ่งเป็นผลพวงมาจากความไม่เอาอ่าวของหน่วยงานภาครัฐเอง เมื่อมาประจวบเหมาะกับปริมาณก๊าซจากแหล่งผลิตจากพม่าที่ลดลง ทำให้ต้องนำเข้า LNG จากต่างประเทศเข้ามาทดแทนมหาศาล ปิดไปจากแผนแม่บทที่วางเอาไว้ จึงทำให้ค่าไฟฟ้าผันแปร FT พุ่งกระฉูดกันอย่างที่เห็น!

ขอบคุณข้อมูล:รายการผู้เฒ่าเล่าเรื่อง